…عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها»؟ قَالَ: «التَّوْحِیدُ.»
الکافی، ج۲، ص۱۲
از هشام بن سالم نقل شده است:
از امام صادق (علیه‌السلام) در مورد [معنای «فطرت» در] این سخن خداوند سؤال کردم: «فطرت خداوند که مردم را بر اساس آن خلق کرده است.»(روم:۳۰)
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«توحید.»
…عَنْ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها»مَا تِلْکَ الْفِطْرَةُ؟ قَالَ: «هِیَ الْإِسْلَامُ فَطَرَهُمُ اللَّهُ حِینَ أَخَذَ مِیثَاقَهُمْ عَلَى التَّوْحِیدِ قَالَ: «أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ؟» وَ فِیهِ الْمُؤْمِنُ وَ الْکَافِرُ.»
الکافی، ج۲، ص۱۲
از عبدالله بن سِنان نقل شده است:
از امام صادق (علیه‌السلام) در مورد این سخن خداوند (عزّوجل) سؤال کردم: «فطرت خداوند که مردم را بر اساس آن خلق کرده است.»(روم:۳۰) که این «فطرت» چیست؟
حضرت فرمودند:
«این فطرت، همان اسلام است. خداوند هنگامی‌که از مردم میثاق (پیمان) گرفت، آن‌ها را بر اساس «توحید» خلق کرد. فرمود: «آیا من پروردگار شما نیستم؟» (أعراف:۱۷۲) در میان آن‌ها هم مؤمن بود و هم کافر.»
…عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «حُنَفاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکِینَ بِهِ»قَالَ: «الْحَنِیفِیَّةُ مِنَ الْفِطْرَةِ الَّتِی فَطَرَ اللَّهُ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ»قَالَ: «فَطَرَهُمْ عَلَى الْمَعْرِفَةِ بِهِ.»قَالَ زُرَارَةُ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى» الْآیَةَ قَالَ: «أَخْرَجَ مِنْ ظَهْرِ آدَمَ ذُرِّیَّتَهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَخَرَجُوا کَالذَّرِّ فَعَرَّفَهُمْ وَ أَرَاهُمْ نَفْسَهُ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْرِفْ أَحَدٌ رَبَّهُ.»وَ قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ.» یَعْنِی الْمَعْرِفَةَ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَالِقُهُ کَذَلِکَ قَوْلُهُ «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ».»
الکافی، ج۲، ص۱۲
از زرارة بن أعیَن نقل شده است:
از امام باقر (علیه‌السلام) در مورد این سخن خداوند (عزّوجلّ) سؤال کردم: «به دین راستین خداوند گرایش داشته باشید و برای او شریک نگیرید.»(حج:۳۱)
حضرت فرمودند:
«گرایش به دین راستین، (نشأت‌گرفته) از فطرتی(سرشتی) است که خداوند انسان را بر آن خلق کرده است. هیچ تبدیلی(تغییری) در خلقت خداوند نیست.»(اشاره به: روم:۳۰)
امام همچنین فرمودند:
«خداوند سرشت انسانها را بر اساس «معرفت به خودش(خدا)» آفریده است.»
زراره گوید:
از ایشان در مورد این سخن خداوند (عزّوجلّ) سؤال کردم: «(ای پیامبر! به‌یاد آور!) زمانی را که پروردگارت نسل آدم را از پشت او برگرفت و از فرزندان آدم پیمان گرفت و آن‌ها را بر (علیهِ) خودشان شاهد گرفت که: آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: بله…»(أعراف:۱۷۲)
امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند:
«خداوند نسل آدم تا روزی قیامت را از پشت او خارج کرد و آن‌ها مانند ذرّاتی پراکنده خارج شدند. آن‌گاه خداوند خودش را به آن‌ها شناساند و نشان داد. اگر چنین نکرده بود، هیچ‌کس پروردگارش را نمی‌شناخت.»
ایشان (همچنین) فرمودند:
«رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «هر نوزادی بر اساس فطرت(سرشت) متولد می‌شود.» مقصود از فطرت، معرفت به این است که خداوند (عزّوجلّ) خالق اوست. چنین است این سخن خداوند که: «اگر از آن‌ها (کافران) سؤال شود که چه کسی آسمان‌ها و زمین را خلق کرده است، قطعاً می‌گویند: خدا.» (لقمان:۲۵)»
مطلب مرتبط پیشین:
«دسته‌گل تحویل گرفته‌ایم، دسته‌گل تحویل دهیم!»
متن کامل و ترجمه آیات مذکور در احادیث:
«فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَٰلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لَٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ»(روم:۳۰)
«پس [با توجه به بى‌پایه بودن شرک] حق‌گرایانه و بدون انحراف با همۀ وجودت به سوى این دین [توحیدى] روى آور، [پاى‌بند و استوار بر] سرشت خدا که مردم را بر آن سرشته است باش براى آفرینش خدا هیچ‌گونه تغییر و تبدیلى نیست؛ این است دین درست و استوار؛ ولى بیشتر مردم معرفت و دانش [به این حقیقت اصیل] ندارند.»(ترجمه حسین انصاریان)
«حُنَفَاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکِینَ بِهِ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَکَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ السَّمَاءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیْرُ أَوْ تَهْوِی بِهِ الرِّیحُ فِی مَکَانٍ سَحِیقٍ»(حج:۳۱)
«در حالى که براى خدا حق‌گرا باشید [و در مناسک حج] به او شرک نورزید. و هر کس به خدا شرک ورزد، گویا چنان است که از آسمان سقوط کرده و پرندگان [شکارى] او را مى‌ربایند، یا باد او را به جایى دور دست مى‌اندازد.»(ترجمه حسین انصاریان)
«وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قَالُوا بَلَىٰ شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِینَ»(أعراف:۱۷۲)
«و [به یاد آر] هنگامی‌را که پروردگارت از صلب بنی آدم نسلشان را پدید آورد، و آنان را [در ارتباط با پروردگاریش] بر خودشان گواه گرفت [و فرمود:] آیا من پروردگار شما نیستم؟ [انسانها با توجه به وابستگی وجودشان و وجود همه موجودات به پروردگاری و ربوبیّت حق] گفتند: آری، گواهی دادیم. [پس اقرار به پروردگاری خود را در این دنیا از شما گرفتیم] تا روز قیامت نگویید: ما از این [حقیقت آشکار و روشن] بی خبر بودیم.»(ترجمه حسین انصاریان)
«وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْلَمُونَ»(لقمان:۲۵)
«و اگر از آنان بپرسی: چه کسی آسمان‌ها و زمین را آفریده است؟ قطعاً می‌گویند: خدا. بگو: همه ستایش‌ها ویژه خداست [آیا درک میکنند که همه امور به دست خداست؟ نه] بلکه بیشترشان معرفت و دانش ندارند.»(ترجمه حسین انصاریان)